เราเรียนรู้ประวัติศาสตร์อเมริกาเกี่ยวกับสงครามกลางเมือง วีรกรรม การเลิกทาส และชัยชนะของฝ่ายสหภาพ (Union) แต่เรื่องหลังจากนั้นล่ะ ฝ่ายสหพันธ์ (Confederates) ที่พ่ายแพ้เป็นอย่างไร สหรัฐอเมริกาสามารถสมานรอยร้าวที่เกิดขึ้นจนผู้คนหลายแสนจับปืนสู้กันล้มตายกันได้อย่างไร เหล่าแม่ทัพนายกองที่พ่ายแพ้ใช้ชีวิตอย่างไรต่อไป? แล้วผู้คนที่หนุนให้เกิดสงครามที่เกลียดชังกันล่ะ?
ที่บนยอดสูงสุดของเนินเขาแห่งสุสานอาร์ลิงตัน (Arlington National Cemetery) คือ บ้านของนายพลโรเบิร์ต อี ลี (Robert E. Lee) “หมาป่าเทา” ผู้บัญชาการสูงสุดของฝ่ายสหพันธรัฐที่สนับสนุนการมีทาส และเปิดสงครามกลางเมืองอเมริกา
นายพลลี เกิดที่เมืองอเล็กซานเดรีย และเติบโตที่อาร์ลิงตัน แต่งงานกับทายาทของจอร์จ วอชิงตัน และได้รับมรดกที่ดินบางส่วนมา เป็นนายทหารชั้นนำที่ชาญฉลาดและเก่งกาจด้านยุทธวิธี เป็นผู้บัญชาการทหารของรัฐเวอร์จิเนีย และของสหรัฐในช่วงก่อนสงครามกลางเมือง เขาได้เข้าร่วมสงครามที่ต่อสู้กับกองทัพเม็กซิกันที่สมรภูมิเวราครูซอย่างห้าวหาญและประสบความสำเร็จ
ในปี 1852 ลีได้เป็นผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยเวสต์พอยต์ ระหว่างนั้นมีลูกศิษย์นายทหารจำนวนมากยกย่องในการสอนอย่างมีประสิทธิภาพและเป็นระบบ ก่อนที่จะได้รับเลื่อนตำแหน่งให้เป็นผู้บังคับการกองพันทหารม้าที่สองที่เท็กซัส
ปี 1861 สงครามกลางเมืองสหรัฐอเมริกาเริ่มต้นขึ้น เจฟเฟอร์สัน เดวิส รัฐมนตรีสงครามได้แยกตัวสหพันธรัฐและสาบานตนรับตำแหน่งประธานาธิบดี อับราฮัม ลินคอล์น ส่งสารมาหาลีที่อาร์ลิงตัน เชิญให้ไปรับตำแหน่งผู้บัญชาการทหารของฝ่ายสหภาพฝ่ายเหนือ ด้วยเห็นว่าอุดมการณ์ที่คล้ายกันและฝีมือการทหารที่เก่งกาจ แต่ลีปฏิเสธด้วยความรักในแผ่นดินเกิด คือรัฐเวอร์จิเนียที่เข้ากับฝ่ายใต้ เขารับตำแหน่งนายพลจัตวา และก้าวขึ้นเป็นผู้บัญชาการทหารของฝ่ายสหพันธ์ หลังจากประสบชัยชนะหลายครั้งต่อเนื่อง
นายพลลี กลายเป็นอุปสรรคที่ยิ่งใหญ่ต่อฝ่ายเหนือในการสงคราม เขาอ่านแผนของนายพลจอร์จ แม็คเคิลแลน ผู้บัญชาการฝ่ายเหนือได้ขาด ป้องกันการบุกโจมตีและเข้าไปทำลายป้อมของฝ่ายเหนือต่อเนื่อง จนฝ่ายพิราบในคองเกรสของสหภาพต้องการเจรจาสันติภาพ
แต่ลมแห่งความเปลี่ยนแปลงก็พัดรุนแรงเหนือกลยุทธ์ทางทหาร การปิดล้อมทางทะเลต่อสหพันธ์ส่งผล ฝ้ายซึ่งผลิตในไร่ที่ใช้ทาสที่เป็นอำนาจเศรษฐกิจของฝ่ายใต้ไม่สามารถส่งออกได้ พันธบัตรฝ่ายใต้ที่มีฝ้ายค้ำประกันไร้ค่า โรงงานในอังกฤษเปลี่ยนการใช้ฝ้ายอเมริกาที่มีทาสไปเป็นฝ้ายอินเดียที่ใช้แรงงานราคาถูก แม้สมองและยุทธวิธีจะเหนือกว่า แต่ด้วยท้องที่หิว เงินที่เฟ้อ ไร้สินค้า เสื้อผ้า กระสุน ย่อมมีแต่ทางพ่ายแพ้
กลยุทธของฝ่ายเหนือเปลี่ยนไปหลังลินคอล์นชนะเลือกตั้งวาระที่สอง เลือกนายพลยูลิสซีส เอส แกรนท์ มาบัญชาการ ร่วมกับการนำทัพของนายพลเชอร์แมน กองทัพฝ่ายเหนือเผาทำลายเมืองและไร่นา ทำให้ฝ่ายใต้ขาดเสบียงและทรัพยากร ฝ่ายใต้เริ่มพ่ายศึกต่อเนื่องที่สมรภูมิแอนตีแตม จนกระทั่งถึงศึกตัดสินที่สมรภูมิเก็ตตี้สเบิร์กที่ลีพ่ายแพ้โดยสิ้นเชิง และได้ลงนามยอมจำนนที่แอพโพแมทท็อกซ์ รัฐเวอร์จิเนีย ในวันที่ 12 เมษายน 1865
หลังสงคราม นายพลลีได้เข้าร่วมกระบวนการปรองดอง (reconcillation) กับรัฐบาลของสหภาพ แม้ว่าตนเองและนายทหารรวมถึงนักการเมืองของฝ่ายใต้จะถูกยึดทรัพย์ บ้านไร่และที่ดินของเขาถูกรัฐบาลยึดทำเป็นสุสานของทหารที่พลีชีพในสงคราม และกลายเป็นสุสานแห่งชาติอาร์ลิงตัน เขาถูกถอดสถานภาพพลเมืองไปจนสิ้นชีวิต รัฐสภาแห่งสหรัฐเพิ่งคืนสถานะพลเมืองให้แก่นายพลลีย้อนหลังเมื่อปี 1970 นี้เอง
แต่ลีก็ไม่ได้เคียดแค้น เขาอุทิศชีวิตที่เหลือให้กับการเจรจาและสมานแผลแห่งสงครามที่เขาร่วมทำลายล้าง เข้าเป็นอธิการบดีของวิทยาลัยวอชิงตัน (ปัจจุบันคือมหาวิทยาลัยวอชิงตันและลี) ในเมืองเล็กซิงตัน เพื่ออบรมนักศึกษาพลเมืองรุ่นต่อไปให้เห็นถึงความโหดร้ายและความผิดพลาดของสงคราม วางรากฐานการปรองดองของชาติให้กลับเป็นหนึ่งเดียวตราบสิ้นลมในปี 1870
ทายาทของจอร์จ วอชิงตัน และโรเบิร์ต อี ลี ได้ฟ้องคดีต่อศาลสูงสุด ว่าการยึดทรัพย์และที่ดินของนายพลลีนั้นไม่ชอบด้วยกฎหมายและรัฐธรรมนูญ ศาลตัดสินให้รัฐบาลชดเชยและชดใช้ค่าเสียหายนั้น ปัจจุบัน มูลนิธิโรเบิร์ต อี ลี เป็นผู้ดูแลบ้านพักของนายพลลีที่สร้างขึ้นใหม่บนยอดเนินเขาแห่งสุสานอาร์ลิงตัน และเล่าขานเรื่องราวของนายพลผู้พ่ายแพ้สงครามในสมรภูมิ แต่ชนะสงครามในใจของตัวเองผู้นี้สืบต่อไป
บ้านอาร์ลิงตัน อนุสรณสถานโรเบิร์ต อี ลี ตั้งอยู่บนยอดเนินเขาของสุสานแห่งชาติอาร์ลิงตัน
- เปิดทุกวัน เวลา 9:00-18:00 (เข้าชมฟรี ไม่มีค่าใช้จ่าย) และมีไกด์บรรยายให้ฟังตั้งแต่ 10:00-16:00 น.
- ด้านหลังบริเวณอดีตเรือนทาส (north slave quarters) มีร้านหนังสือและของที่ระลึกเกี่ยวกับนายพลลีและกองทัพฝ่ายสหพันธรัฐที่หายากวางขาย แต่ไม่มีธงสหพันธรัฐขายนะ
- เว็บไซต์ The Robert E. Lee Memorial, National Park Service
- Virtual Tour บ้านอาร์ลิงตัน