คิดว่าหลายๆ คน คงเคยได้ยินชื่อ Rose Garden หรือ สวนสามพราน ริเวอร์ไซด์ กันมาบ้าง… เราก็เป็นหนึ่งในนั้น แต่ไม่เคยไปเที่ยวเลยสักที ไหนๆ หยุดยาวทั้งที จึงหาโอกาสไปเที่ยวสีเขียวแห่งใหม่ที่ สวนออร์แกนิก หรือ สวนเกษตรอินทรีย์ แหล่งท่องเที่ยวใหม่ของสวนสามพรานกันดูค่ะ
คำเตือน : บทความนี้ไม่เน้นที่เที่ยวสวยๆ แต่เน้นความรู้เรื่องเกษตรอินทรีย์มากกว่า ถ้าสนใจลองอ่านกันดูค่ะ ได้เปิดโลกอีกมุมที่คนทำงานออฟฟิศอาจไม่ค่อยได้เห็นกัน
คิดว่าสวนสามพรานมีแต่โชว์ช้าง มีสวนออร์แกนิกด้วยหรือ?
สวนสามพรานเปิดมา 50 กว่าปีแล้ว แต่เพิ่งจะมีสวนออร์แกนิกเมื่อ 3-4 ปีที่ผ่านมานี้เอง ถือเป็นการทำ CSR (Corporate Social Responsibility) อย่างต่อเนื่องสำหรับแขกของโรงแรม พนักงาน และชาวบ้านในละแวกนั้น
แนวคิดนี้มาจากทายาทรุ่นที่ 3 ของสวนสามพราน ที่พนักงานทุกคนเรียกอย่างเป็นกันเองว่า “คุณโอ” (อรุษ นวราช) เรียนจบวิศวกรเคมีจบจากอังกฤษ เมื่อจบแล้วก็ทำงานในบริษัทข้ามชาติก่อน ขณะนั้นได้พบกับ Harald Link มหาเศรษฐีชาวเยอรมัน ที่จุดประกายความคิดด้านออร์แกนิก ประกอบกับกิจการที่บ้านรายได้ลดลง คุณโอจึงกลับมาช่วยบริหาร โดยนำเสนอจุดขายใหม่เรื่อง “อาหารจากเกษตรอินทรีย์ที่ดีต่อสุขภาพ” ไม่ใช่แค่ให้แขกของโรงแรมทานเท่านั้น ยังขยายผลไปถึงพนักงานทั้งหมดของโรงแรมราว 400 กว่าคนอีกด้วย
ทว่าจำนวนแขกและพนักงานโรงแรมไม่ใช่น้อยๆ เลย แถมงานเกษตรก็ไม่ใช่งานถนัดของโรงแรมที่จะต้องมาปลูกพืช เลี้ยงสัตว์เองทั้งหมด เมื่อ 5 ปีก่อน คุณโอจึงริเริ่มโครงการสามพรานโมเดล เป็นการร่วมมือโดยตรงระหว่างเกษตรกร และ โรงแรม ซื้อ-ขายสินค้าเกษตรอินทรีย์แบบรับประกันราคาขั้นต่ำโดยไม่ผ่านพ่อค้าคนกลาง
![ล่องน้ำลุยสวน สวนสามพราน จ.นครปฐม](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-03.jpg)
โครงการสามพรานโมเดลนี้ยังส่งเสริมความรู้แก่เกษตรกร โดยนำเอาที่ดินฝั่งตรงข้ามกับโรงแรมสวนสามพราน 30 ไร่ มาเป็นแปลงสาธิตการทำเกษตรอินทรีย์ให้เกษตรกรใน อ.สามพราน และพื้นที่ใกล้เคียงได้เห็นเป็นตัวอย่าง รวมทั้งยังเปิดให้บุคคลภายนอกอย่างเราๆ เข้าชมได้ด้วย ภายใต้ชื่อกิจกรรมว่า “ล่องน้ำลุยสวน” จึงเป็นที่มาของบทความนี้
เริ่มจาก “ล่องน้ำ” ไปยังสวนเกษตรอินทรีย์
คุณหน่อย – เจ้าหน้าที่ด้านเกษตรของสวนสามพราน พาเราเดินจากล็อบบี้ไปยังท่าเรือของโรงแรม ให้ใส่เสื้อชูชีพเพื่อความปลอดภัย (วันไหนพื้นแฉะ ก็ใส่รองเท้าบูตที่เตรียมเอาไว้ให้) จากนั้นก็แค่พายเรือข้ามแม่น้ำท่าจีนไปยังท่าน้ำของสวนฝั่งตรงข้ามโรงแรม
ที่จริงวันไหนแม่น้ำท่าจีนมีปริมาณเยอะหน่อย เค้าจะพาล่องคูน้ำลัดเลาะเข้าไปถึงข้างในสวน เผอิญเรามาในช่วงฝนแล้งไปหลายวัน จึงได้ “ลุยสวน” กันเยอะหน่อยค่ะ (ใครกลัวร้อนก็ไม่ต้องห่วง ทางโรงแรมมีร่มเตรียมไว้ให้พร้อมสรรพ มีน้ำเย็นให้ทานระหว่างทางด้วย)
“ลุยสวนลุงเขียด” กับความรู้เกษตรอินทรีย์แบบแน่นๆ
หลังจากขึ้นมายังสวนออร์แกนิก คุณหน่อย ก็พาเรามารู้จักกับ “ลุงเขียด” ผู้ดูแลสวนออร์แกนิก ที่จะเป็นครูคอยพาชมสวนและสอนการทำเกษตรอินทรีย์กันแบบไม่หวงวิชา 1 ชั่วโมงเต็มรอบๆ พื้นที่
ลุงเขียดเป็นคน จ.เพชรบุรี ย้ายมาที่สามพรานได้ 3 ปีแล้ว เพราะว่าที่โน่นไม่มีตลาดสินค้าเกษตรอินทรีย์รองรับ คุณโอจึงชวนมาช่วยงาน โดยให้สิทธิลุงเขียดลงมือบริหารสวนอย่างเต็มที่
ก่อนจะพาไปทัวร์สวน เราขอสรุปสั้นๆ เล็กน้อยว่านิยามของ เกษตรอินทรีย์ คือ ทุกวงจรการผลิตสินค้าการเกษตรจะต้องไม่มีสารเคมีปนเปื้อนใดๆ ตั้งแต่ ดิน แหล่งน้ำ เมล็ดพันธุ์ หรือแม้กระทั่งปุ๋ยอินทรีย์ ก็ต้องมาจากฟาร์มอินทรีย์ด้วย แต่เพื่อความมั่นใจ เกษตรกรที่ทำเกษตรอินทรีย์ด้วยกันเอง มักจะแลกเปลี่ยนผลิตผลกันเองมากกว่า อย่างเช่น แลกพันธุ์ไม้กัน แบ่งวัตถุดิบการเกษตรให้กัน (แค่ฟังก็อิ่มใจในวิถีชาวบ้านกันแล้ว)
สร้างแหล่งน้ำ-แนวกันลม เสมือนรั้วธรรมชาติที่กันสารเคมีออกจากสวน
แหล่งน้ำของสวนเกษตรอินทรีย์ จะต้องมีที่พักน้ำก่อนเพื่อกรองสารเคมีออกไปชั้นนึง และยังใส่ผักตบชวา จอก แหน ซึ่งเป็นพืชที่ช่วยดูดสารเคมีออกไปจากแหล่งน้ำด้วย
ส่วนแนวกันลมเป็นคันดินปลูกต้นไม้ใหญ่ที่เน้นใบกระจาย เอาไว้บังละอองสารเคมีจากสวนข้างเคียง
![แนวกันลม สวนเกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-06.jpg)
ดินดี ปุ๋ยดี เกษตรกรทำเองได้ ขอให้รู้ศาสตร์แห่งอินทรีย์
ก่อนปลูกเกษตรอินทรีย์ จะต้องมีการพักหน้าดินไว้ 1 ปี หรือ แม้แต่สวนที่ทำเกษตรอินทรีย์ ก็ต้องเตรียมแหล่งปุ๋ยจากหลายทาง อาทิเช่น
- ธาตุไนโตรเจน (N) สำหรับปลูกข้าว – หลังจากเกี่ยวข้าวเสร็จ สวนลุงเขียดก็จะปลูกต้น “ปอเทือง” แล้วไถกลบ เพื่อเสริมธาตุไนโตรเจนลงไปในดินตรงๆ จากนั้นเติมน้ำลงในนาให้เน่าอีกสักหน่อย หรือเรียกว่ากรรมวิธีการหมักดิน การทำนาแบบนี้จะทำให้ไม่มีต้นหญ้าแทรกตัวมาแย่งอาหารจากข้าวที่ปลูกในรอบถัดไป ผลผลิตก็จะเต็มเม็ดเต็มหน่วยมากขึ้น
- ปุ๋ยอินทรีย์จากขี้ไส้เดือน – ไส้เดือนอัฟริกันตัวยาวๆ ที่ลุงเขียดช้อนขึ้นมานี้ ตัวนึงราคา 5 บาท เริ่มแรกซื้อมาแค่ 25 ตัว รอให้มันฟักไข่แต่ละครั้งก็เป็นพันฟอง พอเริ่มเยอะก็แจกจ่ายชาวบ้านด้วยกันเอง
- ปุ๋ยขี้วัว ปุ๋ยชั้นดีของไร่ทุเรียน – ในขี้วัวจะมีเชื้อราไตรโคเดอร์มา ซึ่งจะช่วยควบคุมโรครากเน่าของต้นทุเรียนได้ และที่สำคัญ วัวที่ผลิตปุ๋ยนั้น ต้องมาจากฟาร์มออร์แกนิก ไม่มีสารเร่งแดง หรือแม้แต่การใช้โซดาไฟเพื่อล้างคอกสัตว์
![การพักหน้าดิน เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-07.jpg)
![การทำปุ๋ยอินทรีย์ เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-08.jpg)
![การทำปุ๋ยอินทรีย์ เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-09.jpg)
![ฮอร์โมน-น้ำหมักอินทรีย์ เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-10.jpg)
กำจัดแมลง ด้วยวงจรธรรมชาติ
นอกจากการเตรียมปุ๋ย เตรียมดินแล้ว ลุงเขียดยังสอนเรื่อง ตัวห้ำตัวเบียน จากห้องเรียนธรรมชาติจริงๆ ให้ฟัง
- ตัวห้ำ = ตัวห้ำหั่น คือการเอาสัตว์หรือแมลง ไป “กิน” ศัตรูพืช ตัวห้ำพระเอกของสวนลุงเขียดคือ “กบ” ลุงบอกว่าเลี้ยงไว้ปีก่อนหลายสิบตัว รวมๆ กัน 80 กก. แล้วก็เอามาปล่อยตามธรรมชาติ เวลากลางคืนก็ขยันหากินแมลงในสวน พาร้องระงมเลยหล่ะ
- ตัวเบียน = ตัวเบียดเบียน เป็นการเอาแมลง ไป “เบียดเบียน” อย่างเช่น ตัวแตนที่ดูดน้ำเลี้ยงของเพลี้ย ทำให้มันขยายพันธุ์ได้ช้าลง หรือ ค่อยๆ ทะยอยกันตาย
คุณหน่อยยังเสริมอีกด้วยว่า บางครั้งก็ทำน้ำยาอินทรีย์จากพริกกระเทียมตำมาผสมกับน้ำ ใช้สำหรับฉีดแมลงกันด้วยอ่ะ ภูมิปัญญาชาวบ้านแบบนี้ ตอนเย็นเตรียมทำผัดพริกแกงต่อได้เลย 😀
แต่อย่างไรก็ตามเกษตรอินทรีย์ ก็ต้องยังมีสัตว์และแมลงหลงเหลืออยู่บ้าง แค่จำนวนน้อยลง ถ้าไม่มีเลยถือว่ามีสารเคมีปนเปื้อน ที่สังเกตง่ายๆ อย่างเช่น ยังมีหนอนตามต้นไม้ ต้นพืชอยู่บ้าง ส่วนแหล่งน้ำที่ดีๆ จะมี “ไข่ผำ” อยู่เต็มไปหมด (ภาษาอีสาน ที่แปลว่า สาหร่ายน้ำจืด)
![สาหร่ายน้ำจืด ไข่ผำ ดัชนีชี้วัดแหล่งน้ำดี เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-11.jpg)
![สาหร่ายน้ำจืด ไข่ผำ ดัชนีชี้วัดแหล่งน้ำดี เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-12.jpg)
เกษตรอินทรีย์ เริ่มต้นที่เมล็ดพันธุ์อินทรีย์
สิ่งสำคัญอีกสิ่งหนึ่ง นั่นคือ เมล็ดพืชที่ตัดต่อพันธุกรรมมาแล้ว เค้าก็ไม่นับว่าเป็นเกษตรอินทรีย์ ดังนั้นการทำเกษตรอินทรีย์ให้ครบวงจร ส่วนใหญ่เกษตรกรจะเก็บเมล็ดพันธุ์จากผลผลิตที่สมบูรณ์ในรอบก่อนๆ มาเพาะปลูกกันในรอบถัดไป หรือ บางครั้งก็แบ่งจากสวนของเราไปแลกกับอีกสวนหนึ่ง
![เมล็ดพันธุ์พืช เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-13.jpg)
![ฝรั่งขี้นก เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-14.jpg)
![ฟักข้าว เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-15.jpg)
อ่านมาจนถึงบรรทัดนี้… คิดเหมือนกันมั้ยคะว่าการทำเกษตรแบบอินทรีย์ เกษตรกรช่างเป็นผู้หยั่งรู้ดินฟ้า และเป็นสังคมที่ต่างพึ่งพากันและกันเป็นอย่างดี
วงจรชีวิตสัตว์อินทรีย์ ก็เหมือนพืชอินทรีย์
สวนของลุงเขียด ไม่ได้มีแต่พืชผักผลไม้ ยังเลี้ยงเป็ด ไก่ และหมูแบบอินทรีย์อีกด้วย เรียกว่าทำกันแบบครบวงจรจริงๆ
- เป็ดไก่ กินรำข้าวจากโรงสีออร์แกนิกของโรงแรมเอง
- หมู เลี้ยงด้วยผักตบออร์แกนิกที่ปลูกเอง ผสมรำข้าว และข้าวอีกนิดหน่อย นอนบนฟูกแกลบหนาๆ นุ่มๆ อย่างมีความสุข
![เป็ดไข่อินทรีย์ เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-16.jpg)
![หมูหลุม เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-17.jpg)
![ผักตบชวา เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-18.jpg)
เกษตรอินทรีย์ ต้องจดบันทึกยิ่งกว่าทำ ISO เพราะคือการสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภค
หลายๆ คนที่เคยอยู่บริษัทที่ต้องทำมาตรฐานพวก ISO น่าจะคุ้นเคยกับการทำเอกสาร หรือ กระบวนการให้สามารถติดตามได้ทุกขั้นตอนการทำงาน (traceable) การทำเกษตรอินทรีย์อย่างจริงจังก็เหมือนกัน เกษตรกรทุกสวนจะมีการจดบันทึกทุกขั้นตอน อาทิ วันไหนเพาะปลูกอะไร วันไหนส่งสินค้าอะไรบ้าง
![เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-19.jpg)
สาเหตุที่ต้องทำกันอย่างละเอียดอย่างนั้น เพราะเกษตรอินทรีย์ทำยากกว่าเกษตรเคมี ดังนั้นหากมีใครก็ตามในกลุ่มเกษตรกรด้วยกันเองที่ “ลักไก่” เพียงแค่เอาสินค้าเกษตรเคมีไปผสม นั่นคือการทำลายความเชื่อมั่นของทั้งระบบ รวมไปถึงผู้บริโภคด้วยค่ะ
นอกจากที่กล่าวมาแล้ว สวนที่ลุงเขียดบริหารนี้ ผ่านมา 3 ปี ได้ใบรับรองการทำเกษตรอินทรีย์มาตั้ง 3 ใบแน่ะ แต่ลุงเขียดบอกว่า ใบรับรองก็เหมือนยันต์กันผีเท่านั้น จริงๆ แล้วอยู่ที่ “ใจ” เราเองต่างหาก
ชิมผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์สดใหม่ ที่สวนลุงเขียด
จะทัวร์เอาแต่ความรู้อย่างเดียวคงไม่ใช่ที่นี่ ลุงเขียดยังนำผลงานสดๆ จากสวนมาให้แขกชิมกัน ส่วนใหญ่เน้นผลไม้เป็นหลักค่ะ
- มะพร้าวอ่อน เนื้อมะพร้าวมันอ่อนจริงๆ ส่วนน้ำมะพร้าวก็ไม่หวานมาก แต่ก็ไม่เปรี้ยว ทานแล้วสดชื่นจริงๆ นะ
- กล้วยหอม แม้จะลูกเล็กหน่อย ผิวไม่สวยแบบที่เราเห็นๆ กันตามร้านสะดวกซื้อ แต่เนื้อกล้วยมันฉ่ำน้ำมากกว่ากล้วยหอมทั่วไป กลิ่นหอมนวลๆ ไม่หอมจนฉุน
- ฝรั่งขี้นก หรือ ฝรั่งไส้แดง ตัวนี้เป็นการผสมข้ามสายพันธุ์ระหว่างฝรั่งกิมจู และ ฝรั่งขี้นกดั้งเดิม ลูกใหญ่ขึ้น ลุงเขียดบอกว่าชาวต่างชาติชอบนะ เพราะสีสวย รสชาติดี เราลองทานก็รู้สึกว่าเนื้อเค้าแน่นแบบฝรั่งขี้นก แต่ก็มีความฉ่ำแบบฝรั่งกิมจูปนมาด้วย
- ชาสมุนไพร สำหรับชาที่เอามาให้ลอง มีชาดอกอัญชัญ ชาดอกบัว และชาตะไคร้ เป็นชากลิ่นอ่อนๆ ใน 3 อย่างนี้ เราชอบชาดอกบัวมากที่สุด กลิ่นเค้าเป็นเอกลักษณ์ดีค่ะ
![มะพร้าวอ่อน เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-20.jpg)
![ฝรั่งไส้แดง เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-21.jpg)
![ชาสมุนไพร เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-22.jpg)
![ชาดอกบัว เกษตรอินทรีย์](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-23.jpg)
ส่งท้ายด้วยภาพบรรยากาศในสวนลุงเขียดค่ะ
![นาข้าวไรซ์เบอร์รี่ สวนสามพราน จ.นครปฐม](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-25.jpg)
![ข้าวไรซ์เบอร์รี่ สวนสามพราน จ.นครปฐม](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-26.jpg)
![บ้านลุงเขียด สวนสามพราน จ.นครปฐม](http://2baht.com/wp-content/uploads/2016/07/Sampran-Organic-Farm-24.jpg)
ใครอ่านมาถึงตรงนี้แล้วอยากไปเที่ยวสวนลุงเขียด สามารถจองกับสวนสามพราน ริเวอร์ไซด์โดยตรง ตามรายละเอียดด้านล่าง
- ค่าใช้จ่าย : ผู้ใหญ่ 400 บาท, เด็ก 300 บาท
- รอบเข้าชม : วันเสาร์ 10.00, 16.00 น. และวันอาทิตย์ 10.00 น. ใช้เวลาประมาณ 1.30 ชั่วโมง (อาจแจ้งยกเลิก หากสภาพอากาศไม่เอื้ออำนวย)
- เบอร์โทรศัพท์ : 034-322-588 (ควรจองล่วงหน้าอย่างน้อย 3 วัน)
- แผนที่สวนสามพราน ริเวอร์ไซด์ จาก Google Maps :
สำหรับใครที่มีเวลาน้อยหน่อย ยังมีตลาดนัดสินค้าการเกษตรอินทรีย์ ชื่อ ตลาดสุขใจ ที่เกษตรกรในโครงการสามพรานโมเดลมาตั้งแผงขายในวันเสาร์-อาทิตย์ ด้านหน้าสวนสามพราน ซึ่งจะมารีวิวในคราวต่อไปค่ะ